De Hogeschool als motor van de kansensamenleving

Samen met 36 hogescholen en bijna duizend bezoekers vierden we de kracht van het hbo en het 50-jarig jubileum van de vereniging. Elisabeth Minnemann sprak op het perspectievenpodium over kansengelijkheid.

‘’Wat als u vandaag opnieuw moest beginnen — zonder te weten waar u geboren was, met welke ouders, op welke plek in de samenleving? Dat is de beroemde veil of ignorance – de sluier van onwetendheid -van John Rawls. Een gedachte-experiment dat ons dwingt om een samenleving te bouwen die eerlijk is voor iedereen — ook als je aan de ‘verkeerde kant’ van het geluk terechtkomt. 

In dat licht moeten we ook kijken naar het hoger onderwijs. Want hoe eerlijk is ons systeem écht? 

Gelijke kansen betekenen niet dat iedereen hetzelfde bereikt, maar dat iedereen krijgt wat hij of zij nodig heeft om tot bloei te komen. 

Op De Haagse Hogeschool zien we dit dagelijks. Onze studentenpopulatie als instelling in de internationale stad van vrede en recht in de randstad is divers: veel eerstegeneratiestudenten, studenten met een migratieachtergrond of studenten met complexe thuissituaties. Zij brengen niet alleen uitdagingen met zich mee, maar vooral verschillende perspectieven, kracht en veerkracht. 

Opportunity pluralism

De Amerikaanse rechtsfilsoph Joseph Fishkin heeft de vraag van Rawls naar een eerlijke samenleving verder ontwikkeld in zijn theorie over bottlenecks/ knelpunten en de nodige pluraliteit van mogelijkheden.

Daarin wijst hij op structurele knelpunten die talentontwikkeling en kansen blokkeren. Denk aan een gebrek aan netwerk, financiële stress, beperkte toegang tot informatie, stagediscriminatie of simpelweg het gevoel dat je er niet bij hoort. Zulke bottlenecks/knelpunten maken dat sommige studenten veel meer hobbels moeten nemen om dezelfde eindstreep te halen. 

Fishkin zegt hierbij iets cruciaals: gelijke kansen zijn geen eenmalig moment bij de start van een studie. Echte kansengelijkheid/equity vraagt om een continu proces van ondersteunen bij de omgang met of het wegnemen en omzeilen van obstakels.

Het vraagt om wat hij noemt opportunity pluralism: een samenleving waarin er niet één smalle weg naar succes is, maar meerdere paden, meerdere doelen en meerdere manieren om te floreren. En daar ligt onze taak, als kennisinstellingen, hogescholen en overheidsinstellingen. 

Wat betekent dat concreet? 

Wij moeten studenten helpen om te gaan met knelpunten. Dat kan op verschillende manieren. Soms gaat het erom iets te doorbreken en soms te omzeilen. Bijvoorbeeld door flexibeler onderwijs aan te bieden, dat aansluit bij verschillende levensrealiteiten — zoals zorgverantwoordelijkheden, werk, of topsport. Door netwerken te openen, mentorschap te bieden, en nieuwe routes richting werk of maatschappelijke inzet te creëren. Ook voor wie niet de klassieke vierjarige route volgt. 

Maar er is meer nodig

Fishkin wijst ons erop dat bottlenecks niet alleen in de klas ontstaan, maar ook in hoe we onderwijs structureren, toetsen, selecteren en organiseren. Dat vraagt om kritische reflectie op onze eigen systemen. Waar sluiten we onbedoeld studenten buiten? Waar kunnen we routes verbreden, of nieuwe opties creëren die tot nu toe onzichtbaar waren? 

Gelukkig is dit geen vergezicht — het is al gaande. De Haagse Hogeschool en andere hogescholen ondernemen concrete stappen om die kansensamenleving waar te maken. 

Onze kernwaarden — curious, connecting, caring — zie je terug in de manier waarop we flexibel en interdisciplinair onderwijs vormgeven. We maken het mogelijk om te combineren, te kiezen, en je eigen pad te creëren. 

Geen zero-sum game

Onderwijs is de motor van sociale mobiliteit. Maar dan moeten we durven kiezen voor een pluralistische benadering van kansen. Niet één pad, maar vele. Niet alleen studenten die zich aanpassen aan het systeem, maar ook een systeem dat in dienst staat van de studenten en de pluralistische benadering faciliteert.

In een samenleving die steeds meer op een zero sum-game begint te lijken, is het creëren van kansen belangrijker dan ooit. De zero-sumdenkwijze, het idee dat de winst van de één automatisch het verlies van de ander betekent, is het directe gevolg van daadwerkelijke zero sum situaties zoals bijvoorbeeld te weinig betaalbare woningen. Juist daarom zijn hogescholen van cruciaal belang. Door kansen te bieden aan studenten kunnen hogescholen die schaarste doorbreken en bijdragen aan een samenleving waarin vooruitgang niet ten koste hoeft te gaan van een ander.’’