Intreerede Gerard Hoekstra: technisch, afwisselend en overtuigend

Ooit was het een sport voor veel jongens: nieuwsgierig een transistorradio uit elkaar halen om te zien hoe die werkt. Deze houding treffen we aan bij de onderzoekers en studenten van het lectoraat Network and Systems Engineering Cyber Security bij De Haagse Hogeschool. Een lectoraat dat deel uitmaakt van het Centre of Expertise Cyber Security en dat bestaat uit onderzoekers die digitale systemen en netwerken veiliger willen maken. Die kennis verzamelen en delen met onderwijs, overheid en bedrijfsleven. Op donderdag 20 november sprak lector Gerard Hoekstra zijn lectorale rede uit, waarin hij duidelijk maakte hoeveel maatschappelijke en economische meerwaarde dit onderzoek heeft.

Gouden combinatie

De genodigden in de aula worden op die 20e november verwelkomd door Elisabeth Minnemann, de voorzitter van het College van Bestuur. Zij spreekt lovend over het werk van Hoekstra, al sinds voorjaar 2023 lector bij De Haagse, en zijn onderzoekers bij het lectoraat: “Met dit onderzoek raken we direct de verbinding van onderwijs, overheid en bedrijfsleven waar we als hogeschool voor staan. Wij zijn heel blij met een lector die technische expertise, visie en verbindend vermogen in zich combineert. Dat is een gouden combinatie.”

Angst leidt tot verkeerde aandacht

De tweede spreker, Roel van Rijsewijk, is auteur van het boek Cyberrisico als kans, en is binnen Nederland in onderzoekskringen bekend als de security evangelist. “Toen ik aan mijn loopbaan begon, praatte je in de bedrijfswereld over cybersecurity als over de tandarts. Je wilde het er liever niet over hebben en als je niet oppaste, deed het pijn. Het werd voor een directeur pas interessanter als je kon aantonen dat een hogere security leidde tot een hogere omzet. Dat was de aanleiding voor mijn boek Cyberrisico als kans. Als je met verhalen over cyberrisico’s alleen maar angst wilt verspreiden, leidt dat tot verkeerde aandacht. Je kunt nooit zorgen voor 100 procent veiligheid als je óók wilt dat iets bruikbaar is. Zorg ervoor dat de veiligheidsrisico’s beheersbaar zijn. Daarvoor is kennis nodig. Van netwerken en systemen. Van de potentiële tegenpartij die die netwerken en systemen wil misbruiken. Detect and respond. Dat respond-stuk zit ‘m dan in: weten van innovaties, die toepassen in netwerken en systemen en in de beveiliging daarvan.”

De urgentie van cyberveiligheid

Hoe bouwen we een digitale toekomst die we kunnen vertrouwen? Een toekomst waarin systemen doen wat we van ze verwachten en waarin we de schade kunnen beperken als dat niet zo is? Die vragen staan centraal in de lectorale rede die Hoekstra vervolgens uitspreekt met als thema ‘Mogelijkheid en kwetsbaarheid: de techniek ondersteunt’. 

“Een belangrijke motivatie voor ons onderzoek is het verdienmodel van Nederland. Investeren in de veiligheid van netwerken en systemen maakt onze concurrentiepositie sterker. Een tweede belangrijke motivatie is veiligheid. De energietransitie vindt plaats in een periode van digitale dreiging. We moeten voorkomen dat onze kwetsbare netwerken en systemen – openbaar vervoer, drinkwatervoorziening, luchtvaart, financiële sector etc. – worden geraakt.”

Digitale dilemma

Hoekstra schetst dat digitalisering zowel vooruitgang als kwetsbaarheid brengt. Innovaties zorgen voor hogere productiviteit en nieuwe banen, maar creëren tegelijk aantrekkelijke doelwitten voor criminelen. Dat blijkt uit grote cyberaanvallen, zoals die op Jaguar Land Rover, die wekenlange productiestops en enorme schade veroorzaakten. Volgens Hoekstra is dit het digitale dilemma waarmee het lectoraat dagelijks werkt: hoe benut je de kansen van digitalisering, terwijl je voorkomt dat netwerken en systemen worden misbruikt? Het antwoord ligt in het tijdig vinden van kwetsbaarheden en het toepassen van maatregelen die de cybersecurity versterken, altijd in samenwerking met partners uit onderwijs, overheid en bedrijfsleven.

Waar technologie en ethiek botsen

Hoekstra laat zien dat technologische innovatie ook nieuwe juridische vragen oproept. “Autonome netwerken en systemen creëren nieuwe waarden,” zegt hij. Drones kunnen bijvoorbeeld snel donortransport verzorgen of havens beveiligen, maar als zo’n drone een kentekenplaat vastlegt, schuift het vraagstuk meteen van veiligheid naar privacy.

Ook in de zorg ontstaan dilemma’s. Door digitale innovaties verplaatst de zorgketen zich deels naar de thuissituatie, waarbij gegevens via de cloud worden gedeeld. “De voordelen zijn duidelijk, maar hoe maak je de nadelen beheersbaar?” vraagt Hoekstra.

Drie lijnen van vooruitgang

Na zo voorbeelden te hebben gegeven van de dilemma’s binnen het onderzoeksveld, schetst Hoekstra de onderzoekslijnen van het lectoraat. “We ontwikkelen aanvalstechnieken om beter te kunnen verdedigen, we ontwikkelen cyberweerbare infrastructuren én we ontwikkelen data centric security. In de eerste onderzoekslijn vallen we gecontroleerd netwerken en systemen aan, om zo zwakke plekken in de beveiliging bloot te leggen. In de tweede onderzoekslijn ontwikkelen we methoden die IT, operationele technologie en Internet of Things veiliger in het gebruik maken en die aanvallen kunnen detecteren en bestrijden. Senior onderzoeker Eric ten Bos laat zien hoe OT, IoT en IT  ontregeld kunnen worden. Met inzet van HHs studenten wordt op deze gebieden onderzoek gedaan om tot een handelingsperspectief te komen waarbij, zoals Van Rijsewijk al vermeldde: ‘It Takes one to know one’. In de derde onderzoekslijn ontwikkelen we het concept van datacentrische informatiebeveiliging om de informatie zelf door middel van encryptie te beschermen en niet de omgeving waarin de informatie wordt gebruikt. In de informatieoverdracht hoef je dan alleen de sleutels uit te wisselen.”

Juiste man op juiste plek

Aan het einde van de rede spreekt Rutger Leukfeldt, directeur van het Centre of Expertise Cyber Security, Hoekstra toe. Hij benadrukt hoe waardevol Hoekstra’s langlopende strategische samenwerkingen zijn, waarmee het Centre de digitale veiligheid versterkt. “Voor ons praktijkgericht onderzoek hebben we de technische benadering van jouw lectoraat hard nodig,” zegt hij. Ook prijst hij Hoekstra’s manier van werken: gedreven, betrokken en altijd samen met studenten, overheid en bedrijfsleven. “Jij bent precies de juiste man op de juiste plek,” zegt Leukfeldt.