Regeneratief onderwijs vraagt om verdriet verwerken, veerkracht opbouwen en volhardend zijn
De Haagse Hogeschool is toonaangevend in de wereld als het gaat om de ontwikkeling van een visie op regeneratief onderwijs: onderwijs gericht op herstel van de aarde en een vernieuwde relatie tussen mens en planeet. Dat is nog een stap verder dan onderwijs dat duurzaamheid als uitgangspunt heeft en streeft naar bewustwording bij studenten van het belang van een minimale footprint. Bas van den Berg is associate lector Regenerative Leadership bij het Centre of Expertise Mission Zero van De Haagse. “We gaan niemand overtuigen, maar een sneeuwbal creëren. De beweging die er al is stimuleren.” Wereldwijd krijgt regeneratief denken steeds meer voet aan de grond. Vijf vragen aan Bas.
1. Wat moet ik me voorstellen bij regeneratief onderwijs?
De realiteit is niet meer volhoudbaar, dat zien we denk ik allemaal. Ook duurzaamheid is niet langer voldoende, wanneer we voortdurend en systematisch de grenzen van wat de aard nog aankan, overschrijden. We hebben vernieuwende benaderingen nodig die actief streven naar het herstellen van het evenwicht tussen mens en planeet. Studenten moeten andere dingen leren dan de dingen die wij zelf op school geleerd hebben. Dat is een zoektocht, want wat dat dan is, dat weten we zelf ook vaak nog niet.
Een breed aanvaarde definitie van regeneratief onderwijs is er op dit moment nog niet, maar simpel gezegd gaat het om het regenereren, het herstellen en verder brengen, van iets dat kapot is. Ergens meer aan teruggeven dan je ervan neemt, zodat het kan terugkeren naar zijn oorspronkelijke staat, of zelfs verder kan groeien. Op dat punt kunnen we bijvoorbeeld veel leren van inheemse volken, voor wie leven in en met de natuur het uitgangspunt is. Binnen ons team denken we er ook over om hier meer onderzoek naar te gaan doen.
2. Wat is de positie van De Haagse in het ontwikkelen van regeneratief onderwijs?
De Haagse Hogeschool is een nexus van regenerativiteit. Er wordt nog maar op een paar plekken in de wereld gewerkt aan regeneratief onderwijs. In Nederland gebeurt dat vooral op De Haagse, we zijn echt één van de eerste die het thema internationaal heeft omarmd. Inmiddels wint het onderwerp ook op andere plekken in de wereld terrein, in Nederland werken we al lang nauw samen met de Universiteit van Amsterdam en de hogeschool Rotterdam. In Den Haag zijn we jaren geleden begonnen binnen het Centre of Expertise Mission Zero met de vraag hoe regeneratief denken binnen het onderwijs eruit moet zien. Inmiddels hebben we een onderzoeksgroep en een team van twaalf mensen, waarmee we werken aan regeneratief leiderschap, onderwijs en onderzoek.
Onze inspanningen beperken zich overigens niet tot het onderwijs. Zo heeft het Tuincentrum Ockenburgh in Den Haag aangegeven dat ze ook regeneratief willen worden. Samen met het tuincentrum ontdekken wij en ontdekken onze studenten hoe dat zou kunnen. Echt cool.
3. Duurzaam onderwijs is al een grote stap, regeneratief onderwijs moet dan een enorme impact hebben op onderwijsinstellingen?
Het vraagt om een compleet nieuwe aanpak van onderwijs. Je verschuift bijvoorbeeld het uitgangspunt van onderwijs van leerdoelen naar leervragen. Onderwijsinstellingen hebben een grote verantwoordelijkheid om studenten te helpen duurzamere toekomstperspectieven te ontwikkelen, voor zichzelf, voor de samenleving, voor de aarde.
Binnen De Haagse kunnen docenten in trainingsprogramma’s al kennis maken met de regeneratieve manier van onderwijs geven. We zoeken daarbij creatieve vormen van leren, zoals bijvoorbeeld natuurwandelingen met podcasts. We werken ook met een aantal opleidingen al samen om hun langetermijndoelen in dit kader te gaan formuleren. De pedagogische en didactische kennis die we binnen Mission Zero ontwikkelen ontsluiten we zeker ook voor andere onderwijsinstellingen. Open source is het uitgangspunt.
Samen met een aantal hogescholen zijn we verder bezig met de ontwikkeling van een Master Sustainable Transition, waar de regeneratie een prominente rol in speelt. De master gaat in september van start. Vanuit daar kunnen we ‘terug gaan rekenen’ naar bachelor programma’s. Onze studenten zijn cruciaal in het ontwikkelen van de master, zij zijn klankbord.
Ik zie ook veel interactie tussen onderwijs en onderzoek. Zo werken op dit moment zo’n 100 studenten aan SDG-projecten in Den Haag, pakken ze duurzaamheidsuitdagingen van de stad aan. Studenten ontwikkelen zich daardoor, maar hun ervaringen zijn ook relevante data voor onze onderzoekers: waar lopen studenten tegen aan, hoe kan dat soepeler? Onze bevindingen koppelen we terug aan de faculteiten, we verwerken ze in de volgende jaargang als een nieuwe lichting studenten aan projecten gaat werken. En we publiceren erover, in een bredere cirkel.
4. Hoe ben je de sneeuwbal aan het vormen?
De sneeuwbal vormen we samen, steeds meer mensen delen de visie dat regeneratief onderwijs de toekomst is. Ik ga niet overtuigen, maar stimuleren wat er al is. Binnen De Haagse zelf zie ik al heel veel plekken waar duurzaamheid een serieuze plek binnen het onderwijs heeft gekregen, en waar regeneratief denken voet aan de grond krijgt. Bij Ruimtelijke Ontwikkeling bijvoorbeeld maar ook bij International Business, waar duurzaamheid al één van de kerncompetenties is die we bij studenten willen ontwikkelen. Mensen gaan steeds meer ‘aan’ op het onderwerp duurzaamheid. Dat zien we in onze learning community, maar ook bijvoorbeeld doordat we gastheer zijn van de Groene Peper conferentie, de grootste bijeenkomst in Nederland voor hoger onderwijsinstellingen die duurzaamheid willen incorporeren in alles wat ze doen.
Zelf ben ik bezig met een trilogie. Drie romans die een regeneratief pad laten zien, hoe we ons op een andere manier met de aarde kunnen verhouden. Dat was wel even buiten mijn comfort zone als wetenschapper, maar ik geloof dat een onorthodoxe manier als deze kan helpen om meer inzichtelijk te maken met hoe het kan en waar we naartoe zouden moeten bewegen. De drie romans hebben alle drie een eigen thema: verlies, veerkracht en volharding. Het eerste deel verschijnt in april: De Draken in Mij. Dat gaat dus over verlies. Verlies is een essentieel onderdeel van levende systemen en persoonlijke en systemische transformaties. Het is niet makkelijk, maar we moeten de pijn recht in de ogen durven te kijken om er doorheen te kunnen komen. De delen daarna gaan in op de vragen: hoe kun je terugkomen als er iets ontwrichtends is gebeurd en hoe zorg je vervolgens dat je blijft staan? Daarnaast publiceren we ook specifiek voor het onderwijs, in Juni komt: The Art of Regenerative Educators samen met twee collega’s van de universiteit van Amsterdam en de School of Regenerative Educators.
5. Wanneer ben je klaar?
Echt regeneratief werken is een proces. Het is nooit af. Het is continu werken aan een grondhouding die aarde-gericht, liefdevol en moedig is. Ik hoop dat we zoveel mogelijk mensen uit nodigen om ook dit pad te bewandelen.
Wil je bij de lancering zijn van de Draken in Mij dan kan dat op de volgende data en locaties:
Amsterdam, Pakhuis de Zwijger, 20:00-22:00 || 23-04-2025
Den Haag, Paagman, 19:00-20;30 || 06-05-2025
Dordrecht ,Rebel Rebel (inclusief 2 gangen diner), 15-05-2025 || 17:30-22:00
Wil je bij de lancering van The Art of Regenerative Educatorship zijn dan kan dat!