RenoDAT: digitale renovatiepaspoorten voor woningen

Samen met TU Delft, VU Amsterdam en Hanzehogeschool Groningen ontwikkelen de onderzoeksgroepen Future Urban Systems en Energy in Transition Digitale Renovatiepaspoorten voor bestaande woningen. Dit vierjarige project ondersteunt het Nederlandse en Europese beleid voor grootschalige duurzame renovatie, met steun van instellingen zoals het Kadaster, het Ministerie van Volkshuisvesting en de RVO. Ons project richt zich op de harmonisatie en interoperabiliteit van publieke data, sectorgegevens en huishouddata om effectieve renovatiestrategieën voor de Nederlandse woningvoorraad mogelijk te maken. Dit project ondersteunt de EU-richtlijn conform artikel 12 van de EPBD IV, waarin Nederland als EU-lidstaat in 2026 een renovatiepaspoortregeling zal invoeren. Door onderzoek en praktijk te combineren willen we renovatieadvies nauwkeuriger, inclusiever, transparanter en meer datagedreven maken, en tegelijkertijd de vaardigheden en digitale capaciteit in de bouwsector versterken.

Aanleiding

Terwijl Nederland werkt aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving, blijven het tempo en de kwaliteit van renovaties achter om de klimaatdoelen te halen. Een belangrijke barrière is het gebrek aan transparante, betrouwbare en gestandaardiseerde gebouwdata. Op dit moment zijn renovatieoplossingen vaak gebaseerd op aannames en gefragmenteerde datasets, wat leidt tot onderpresterende gebouwen, verspilling van middelen en herhaalde dataverzameling. De EU erkent het belang van gestandaardiseerde data via instrumenten als het Renovatiepaspoort en het Digitaal Gebouwenlogboek, maar het succes daarvan hangt af van het oplossen van technische, ethische en bestuurlijke uitdagingen.

Gevoelige kwesties zoals eigendom, privacy, aansprakelijkheid en vertrouwen van burgers blijven onopgelost. Huiseigenaren – vaak de enige bron van informatie over de geschiedenis van hun woning – worden zelden in staat gesteld effectief bij te dragen, terwijl kleine bouwbedrijven kampen met personeelstekorten die de renovatie vertragen. Zonder structurele oplossingen wordt data steeds opnieuw ad hoc verzameld, in plaats van hergebruikt binnen de renovatieketen. Door gebouwdata uniform, veilig en herbruikbaar te maken, kunnen Renovatiepaspoorten processen stroomlijnen, de kwaliteit van renovaties verbeteren en de druk op het beperkte personeelsbestand verlagen. RenoDAT pakt deze knelpunten aan via transdisciplinair onderzoek naar governance, ethiek en harmonisatie van gebouwdata.

Belangrijkste uitdagingen en aannames

1. Technisch: Sterk gefragmenteerde datapraktijken leiden tot inconsistente kwaliteit, interoperabiliteitsproblemen en verhinderen hergebruik van data, wat tijd en middelen verspilt.
2. Economisch: Weinig prikkels voor belanghebbenden om gebouwdata op te slaan en te delen, gecombineerd met een groot tekort aan vakmensen en beperkte digitale capaciteit in de bouwsector.
3. Juridisch: Onduidelijkheden rond eigendom, privacy en overdracht van data bij eigendomsoverdracht belemmeren een veilige en verantwoorde toepassing van Renovatiepaspoorten.
4. Sociaal: Huiseigenaren, vrijwilligers en kleine bouwbedrijven missen zeggenschap, training en stimulansen om deel te nemen aan grootschalige digitale datasystemen. Huishoudens met lage inkomens ondervinden extra barrières, waardoor ongelijkheid dreigt.
5. Milieu: Renovatiepaspoorten zijn cruciaal voor het verbeteren van de bouwkwaliteit en het versnellen van de energietransitie, zodat renovaties gebaseerd zijn op werkelijke data in plaats van aannames.

Doelstelling 

Het doel van RenoDAT is de verduurzaming van de Nederlandse gebouwde omgeving te versnellen door de grootschalige toepassing van Renovatiepaspoorten mogelijk te maken. Deze digitale instrumenten zijn essentieel om de kloof in energieprestaties te dichten, de renovatiekwaliteit te verbeteren en Nederland te ondersteunen bij het behalen van de klimaatneutraliteitsdoelen. RenoDAT pakt de technische, juridische en sociale belemmeringen voor datagedreven renovatie aan door gestandaardiseerde dataframeworks te ontwikkelen, de beroepsbevolking op te leiden en huiseigenaren en gemeenschappen te versterken.

Via een transdisciplinaire aanpak levert het project maatschappelijke, ecologische en economische voordelen op de korte, middellange en lange termijn. Door publieke instellingen, bouwbedrijven, mkb’s en huiseigenaren op één lijn te brengen, versterkt RenoDAT het renovatie-ecosysteem en zorgt het ervoor dat gebouwdata een gedeelde, betrouwbare en bruikbare hulpbron wordt voor de energietransitie.

Verwachte impact

Korte termijn

• Bewustwording vergroten en betrokkenheid van belanghebbenden (huiseigenaren, woningcorporaties, mkb’s, gemeenten) bij Renovatiepaspoorten stimuleren.
• Oprichten van een Learning Lab om vrijwilligers en bouwprofessionals op te leiden en zo arbeidstekorten en vaardigheidsgaten te verkleinen.
• Ontwikkelen van kaders voor gestandaardiseerde dataverzameling, interoperabiliteit en datadeling.

Middellange termijn

• Meetbare reducties in huishoudelijk energieverbruik realiseren via datagedreven renovaties.
• Concurrentiekracht van mkb’s in de bouwsector versterken door hogere productiviteit en efficiëntie.
• Huiseigenaren en vrijwilligers voorzien van betrouwbare renovatiedata en -tools, voor meer gelijke uitkomsten.

Lange termijn

• Substantiële CO₂-reductie in de woningsector, ter ondersteuning van de klimaatneutraliteitsdoelen voor 2050.
• Energiearmoede verminderen en gezondheid verbeteren door diepere, kwalitatief betere renovaties.
• Waardebehoud van gebouwen waarborgen via betrouwbare renovatiegeschiedenissen en betere planning.
• Nieuwe businessmodellen en economische groei in digitale renovatiediensten stimuleren.
• Arbeidstekorten verminderen door renovatieworkflows te stroomlijnen en de beroepsbevolking te trainen.
• Bijdragen aan EU-brede kaders en toepassing van Renovatiepaspoorten en Digitale Gebouwenlogboeken.

Onderzoeksaanpak

RenoDAT hanteert een holistische en transdisciplinaire aanpak voor de ontwikkeling van de datainfrastructuur die nodig is voor Renovatiepaspoorten. Door technische innovatie te combineren met sociale, juridische en organisatorische inzichten creëert het project gestandaardiseerde, ethische en interoperabele systemen voor gebouwdata. Dit omvat het integreren van publieke en private datasets, het automatiseren van dataverzameling en het benutten van geodata zoals BIM-modellen en 3D-BAG om het nationale “geo-data fundament” te versterken.

Naast de technische dimensie legt RenoDAT veel nadruk op de reis van de huiseigenaar, gedragsverandering en democratische betrokkenheid bij data. Ook worden organisatorische modellen onderzocht voor data-eigendom, prikkels voor belanghebbenden om data te delen en te onderhouden, en de uitdagingen op de arbeidsmarkt door het versterken van datavaardigheden onder bouwprofessionals, vrijwilligers en toekomstige werknemers. Het werk is gestructureerd in zeven onderling verbonden werkpakketten (WP’s), elk gericht op een specifieke dimensie van het Renovatiepaspoort.

Werkpakketten

• WP1: Data-eisen en datagovernance voor Renovatiepaspoort
• WP2: Adoptie en integratie van Renovatiepaspoort
• WP3: Effectief renovatieadvies voor huiseigenaren en vastgoedbeheerders
• WP4: Ethische betrokkenheid van huiseigenaren bij datadeling en renovatiewaarden
• WP5: Businessmodel voor Renovatiepaspoort, datadeling en eigendom
• WP6: Toekomstbestendige arbeidsmarkt en data-vaardige professionals
• WP7: Projectmanagement, disseminatie en coördinatie

Eindresultaten

De onderzoeksgroepen FUS en EiT richten zich op de volgende werkpakketten:

WP3 – Effectief renovatieadvies voor huiseigenaren en vastgoedbeheerders

• THUAS draagt bij aan de evaluatie en het testen van nieuwe datagedreven methoden voor gepersonaliseerd renovatieadvies via het Renovatiepaspoort.
• Samen met partners helpt THUAS systematische evaluatiemethoden te definiëren om de effectiviteit van renovatieadvies te meten, met aandacht voor zowel energieprestaties als tevredenheid van huiseigenaren.
• THUAS speelt een sleutelrol in het testen van deze methoden in praktijkcases, om inzichten te genereren over haalbaarheid en impact.

WP4 – Ethische betrokkenheid van huiseigenaren bij datadeling en renovatiewaarden

• THUAS zorgt ervoor dat het Renovatiepaspoort aansluit bij waarden en privacyzorgen van huiseigenaren, met behulp van gedrags-economie om betrokkenheid te vergroten.
• THUAS ontwerpt en implementeert gedragsinterventies (zoals nudges, defaults en sociale normen) om huiseigenaren te stimuleren data verantwoord te delen, met behoud van vertrouwen en controle.
• Dit werk draagt direct bij aan vertrouwen in het systeem en ethisch gebruik.

WP6 – Toekomstbestendige arbeidsmarkt en data-vaardige professionals

• THUAS speelt een centrale rol in het verbinden van onderzoek, onderwijs en de praktijk om de beroepsbevolking voor te bereiden op datagedreven renovatie.
• THUAS ontwikkelt samen met partners trainingsprogramma’s die aansluiten bij de uitdagingen in de bouwpraktijk.
• THUAS ondersteunt de integratie van digitale vaardigheden en duurzame bouwpraktijken in curricula, zodat deze structureel deel uitmaken van het onderwijs.
• THUAS zet actief in op (om)scholing van de huidige beroepsbevolking, met nadruk op praktische leerervaringen voor de overgang van traditionele naar datagedreven renovatieprocessen.

Projectmanager THUAS

• Rizal Sebastian (Lector Future Urban Systems)

Betrokken onderzoekers

• Baldiri Salcedo Rahola (Associate Lector Energy in Transition)
• Danielle Strydom (Onderzoeker Future Urban Systems)
• Bram Muller (Onderzoeksassistent Future Urban Systems)

Looptijd

Start: september 2025
Einde: augustus 2029

Betrokken opleidingen, faculteiten en/of minors

• Lectoraat Future Urban Systems
• Lectoraat Energy in Transition
• Centre of Expertise Mission Zero
• Faculteit Technologie, Innovatie & Samenleving
• Bacheloropleiding Bouwkunde
• Masteropleiding Next Level Engineering
• Minor Smart Building Information Management

Financiering

• NWO

Partners

• TU Delft
• VU Amsterdam
• Hanzehogeschool Groningen