Cosm-ethiek: een (onderwijs-)interventie in beroepsethiek voor de huidtherapeut

Veranderende schoonheidsidealen en de manier waarop daar in de samenleving over gesproken wordt, zijn van grote invloed op de huidtherapeutische praktijk. Daarnaast spelen ook verschuivende denkbeelden over de maakbaarheid van het lichaam en de ontwikkelingen in (laser)technologie voor cosmetische behandelingen een rol. Wereldwijd en ook in Nederland neemt de vraag naar cosmetische behandelingen enorm toe. 

De huidtherapeut is een paramedisch behandelaar van de gezonde en zieke huid, geregistreerd in de wet BIG onder artikel 34 en voert steeds meer cosmetische behandelingen uit. Door deze ontwikkelingen wordt de huidtherapeut geconfronteerd met andere ethische dilemma’s dan voorheen, die te maken hebben met autonomie en rechtvaardigheid (waarborgen van een autonome keuze voor een behandeling met een gelijke stem van alle betrokkenen), inclusiviteit (waarborgen van brede toegang tot cosmetische zorg) en duurzaamheid (evalueren van de blijvende impact van cosmetische behandelingen op het algemeen welzijn).Dat vraagt om een nieuw perspectief op de ethiek van de huidtherapeut. 

De onderzoeker heeft twee voorstudies gedaan, als start van dit promotieonderzoek:

1. Studie voor de herziening van de beroepscode voor de Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten (NVH) in 2021. Het resultaat van literatuur- en documentonderzoek, focusgroepen en interviews was een nieuwe beroepscode. Deze code bevat o.a. nieuwe artikelen aangaande
    - ethisch handelen bij niet-medische (cosmetische) behandelingen en 
   -  alert zijn op verstrengeling van zorgverleners-, ondernemers- en maatschappelijke belangen.
2. Literatuurstudie naar beïnvloedende factoren op de ontwikkeling van schoonheidsidealen en normen en waarden in cosmetische zorg. Het resultaat van deze studie was een manuscript voor een wetenschappelijke publicatie.

De resultaten van deze studies bieden de huidtherapeut een ethisch kader. De beroepscode dient als leidraad voor het professioneel huidtherapeutisch handelen en geeft invulling aan het begrip ‘goede zorg’. Het zegt echter niets over de competenties die nodig zijn om aan deze code te voldoen, noch hoe ze ontwikkeld worden. Internationale literatuur op dit thema of het beroepsprofiel bieden weinig houvast. Dit is problematisch omdat de opleidingen Huidtherapie aan de Haagse Hogeschool en Hogeschool Utrecht hierdoor weinig handvatten hebben om ondersteunend onderwijs te bieden. Uit interviews blijkt dat afgestudeerde huidtherapeuten een hiaat ervaren tussen de voorbereiding tijdens de opleiding op Moreel Handelen bij ethische dilemma’s in de Cosmetische Zorg en wat huidtherapeuten in de praktijk nodig hebben. Met name de combinatie van geacht worden ‘goede zorg’ te leveren en een ‘goede ondernemer’ en een ‘goede (wereld)burger’ te zijn, is lastig. 

Doel van het onderzoek

Het is daarom van belang om 

• te definiëren welke competenties de huidtherapeut nodig heeft om met de ethische vraagstukken in de cosmetische praktijk om te gaan
• een meetinstrument te ontwikkelen om competentieniveau  en -ontwikkeling te meten
• een (onderwijs)interventie te ontwerpen, die dergelijke competenties bij studenten en huidtherapeuten ontwikkelt. 

Uit recent onderzoek blijkt dat het belangrijk is dat studenten niet alleen leren om goede morele argumenten te formuleren en expliciete afwegingen te maken om tot een onderbouwd besluit te komen, maar dat moreel handelen ook getraind en geoefend dient te worden, zodat het besluit ook leidt tot ethisch handelen. Onderzoek laat zien dat simulaties (in de vorm van rollenspel) effectief kunnen zijn om ethische competenties te ontwikkelen. Er zal daarom een interventie ontwikkeld worden waarin actief met rollenspellen wordt geoefend. 

De deelnemers aan de interventie zullen zowel studenten Huidtherapie als werkende (afgestudeerde) huidtherapeuten zijn. Uit eerder onderzoek blijkt namelijk dat op deze wijze ethische dilemma’s vanuit verschillende perspectieven bekeken kunnen worden, waardoor nieuwe inzichten ontstaan en ethische competenties beter ontwikkeld worden.

Hieruit volgt de centrale onderzoeksvraag:

In hoeverre leidt deelname aan een interventie waarbij gebruikt wordt gemaakt van rollenspellen tot een ontwikkeling van competenties om moreel te handelen in de cosmetische zorg (MHCZ) bij studenten van de opleiding Huidtherapie en bij huidtherapeuten die werkzaam zijn in de (cosmetische) praktijk?

Onderzoek

Dit promotieonderzoek kent drie deelstudies: een ontwerpstudie (studie 1), een studie waarin een meetinstrument wordt ontwikkeld (studie 2) en een effectstudie (studie 3). De basis voor dit onderzoek is het model voor onderwijs-ontwerponderzoek van McKenney en Reeves (2019).

Op basis van literatuuronderzoek, contextanalyse en prototyping zal in Studie 1 een interventie worden ontworpen met heldere definities van competenties en ontwerpprincipes.

In Studie 2 zal een instrument worden ontwikkeld om het niveau en de ontwikkeling te beoordelen van competenties die essentieel zijn voor ethisch handelen in de cosmetische zorg. Dit instrument zal worden gevalideerd door middel van een pilotstudie.

Studie 3 heeft tot doel de effectiviteit van de interventie te evalueren door gebruik te maken van het instrument dat in Studie 2 is ontwikkeld. De evaluatie omvat het afnemen van interviews en vragenlijsten onder deelnemers die de interventie hebben ondergaan, waardoor waardevolle inzichten in de effectiviteit ervan worden verkregen.

Opleidingen

Opleiding Huidtherapie

Samenwerkingspartners

• Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten (NVH)
• Hogeschool Utrecht – Opleiding Huidtherapie
• Erasmus Universiteit Rotterdam – Gezondheidswetenschappen – Medische Ethiek, Filosofie en Geschiedenis van de Geneeskunde
• Victoria University (Melbourne, Australia) – Program of Dermal Therapy

Duur van het project

Dit onderzoek is in 2021 gestart en heeft een looptijd van minimaal vier jaar.

Meer informatie

Lees in het artikel ‘Recht op schoonheid’ meer over wat schoonheid en mensenrechten met elkaar te maken hebben.

Beluister de podcast ‘Cosmetische behandelingen, hoe ver gaan we?’ (14:28 minuten) waarin onderzoeker Natasha Labohm vertelt over de normen en waarden met betrekking tot cosmetische behandelingen.

Contact

Wil je meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met onderzoeker Natasha Labohm (n.e.labohm@hhs.nl).