Lectoraat Multilevel Regulation

Van doe-het-zelfregelgeving naar experimentele regelgeving

Over het algemeen accepteren we dat regels die zijn opgesteld door overheidsfunctionarissen rechtmatig zijn en moeten worden opgevolgd, en als de regels twijfelachtig zijn, moeten ze worden aangevochten door middel van formele procedures. Als we een parkeerboete krijgen, betalen we die of dienen we een officiële klacht in. Als we aan boord gaan van een vliegtuig, laten we ons identiteitsbewijs zien wanneer daarnaar wordt gevraagd. Als we een ernstig geschil hebben met de buren, bellen we de politie of beginnen we een civiele rechtszaak. In bijna alle aspecten van ons leven is openbare regelgeving de belangrijkste vorm van ordening en geschillenbeslechting. En hoe ontevreden we ook zijn over overheidsfunctionarissen, openbare regelgeving biedt veiligheid en structuur, een betrouwbare- en voorspelbare-veilige ruimte voor burgers.

Maar daar komt verandering in. Veel instellingen, van regionale tot internationale organisaties als de VN, WTO en EU, worden steeds meer gezien als ondemocratisch, onrechtmatig en zelfs onbetrouwbaar, niet representatief en inefficiënt. Hedendaagse politieke leiders van over de hele wereld trekken de kernwaarden en beginselen in twijfel die ten grondslag liggen aan traditionele regelgeving. Hoewel het publiekrecht als bouwwerk nog overeind staat, verzwakt het fundament van vertrouwen, betrouwbaarheid, gemeenschap en verantwoordelijkheid steeds meer.

Wat betekent dit voor de samenleving? Wat doen we als de traditionele instellingen die ons leven regelen, instabiel worden? Is openbare regelgeving de enige manier waarop openbaar beleid en maatschappelijke problemen kunnen worden aangepakt? Zo niet, wat zijn de alternatieven?

In dit lectoraat proberen we deze vragen te beantwoorden door de rol van particuliere actoren in multilevel regulation te onderzoeken. Vaak wordt ervan uitgegaan dat particuliere actoren de openbare systemen alleen kunnen beïnvloeden of in gevaar kunnen brengen.  Hoewel er enig bewijs is voor deze aanname, is de stelling beperkt, voorspelbaar en niet bepaald nuttig. In plaats daarvan is het uitgangspunt van ons lectoraat een eenvoudige hypothese: particuliere actoren beschikken over de nodige middelen om de traditionele openbare regelgeving te verbeteren. Waarom? Omdat sommige particuliere actoren informele maar effectieve oplossingen en procedures toepassen die te herleiden zijn naar de kern van gemeenschappelijke waarden en reputatiemechanismen. De meeste vormen van particuliere rechtspraak, waaronder bemiddeling en arbitrage, zijn gebaseerd op gemeenschappelijke waarden als samenwerking, participatie en persoonlijk vertrouwen. In plaats van een onbekende (en soms ongespecialiseerde) rechter die een geschil beslecht, kiezen particuliere actoren voor iemand uit de eigen gemeenschap om samen een oplossing te vinden die is afgestemd op hun eigen behoeften. Dit noemen we ''doe-het-zelfregelgeving''. Zouden wij, burgers, niet kunnen leren van deze private oplossingen en wegen kunnen vinden om de publieke instellingen die veel van ons leven regelen, zelfregulerend te maken?

Dit lectoraat is een forum dat docenten, studenten, beroepsbeoefenaars en overheidsfunctionarissen samenbrengt om op een gezamenlijke en experimentele manier te werken aan alternatieve oplossingen die de hedendaagse regelgeving verbeteren. Het hoofddoel is het aanwakkeren van een dialoog tussen beroepsbeoefenaars en academici waarbij ze de sterke en zwakke punten van doe-het-zelfregelgeving analyseren en verwoorden in begrijpelijke taal. Op die manier verbindt het lectoraat theorie, onderwijs, experimenten en praktijk en biedt het innovatieve en hybride oplossingen voor hedendaagse problemen op het gebied van regelgeving. Het lectoraat maakt deel uit van het onderzoeksplatform Goed Bestuur voor een Veilige Wereld.